Gościnny felieton Radka Lesisza z Wrocławskiej Inicjatywy Rowerowej:

Jak we Wrocławiu chroni się zabytki przemysłowe, widać od lat: cukrownia Klecina, rzeźnia miejska, Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego, gazownia miejska… Czy zabytki militarne – unikatowy zespół fortyfikacji Twierdzy Wrocław, też tak skończy?

W kwietniu ubiegłego roku wysłałem do Miejskiego i Dolnośląskiego Konserwatora Zabytków oraz policji i straży miejskiej interwencję w sprawie kradzieży zabytkowych drzwi do Schronu Piechoty I.R. 1 przy ul. Dembowskiego. Do tego czasu obiekt ten był unikatowym, bo jedynym (z całego zespołu), w którym prawdopodobnie uchowały się oryginalne drzwi i bramy. Ponieważ kradzież nastąpiła w niedawno, sugerowałem adresatom odwiedzenie pobliskich skupów złomu.
Miejsce po skradzionych drzwiach:

Tak wyglądają skradzione drzwi:

Do dziś nie otrzymałem od żadnej z instytucji jakiejkolwiek odpowiedzi na moją interwencję. W międzyczasie zaś złomiarze wynieśli kolejne dwie pary drzwi.

Tak wyglądał schron z kompletem bram i drzwi:

Tak wygląda schron obecnie:

Tylko czekać, aż znikną kolejne drzwi:

Z uwagi na użytkowanie schronu przez długi czas jako magazyn, przetrwał on w relatywnie dobrym stanie. Od czasu opuszczenia terenu przez hurtownię budowlaną kilka lat temu, teren pozostawał jednak bez opieki. Obiekt stopniowo niszczeje.

Niedawna informacja o sprzedaży działki, na której leży schron, jest wiadomością dobrą i złą.

Dobrą, bo być może prywatny właściciel doceni i wykorzysta wielki potencjał tkwiący w tym zabytku – czyli zrobi to, do czego przez tyle lat nie były zdolne odpowiedzialne instytucje. I nie chodzi mi tu o sytuację, w której deweloper przerobi schron na garaże, tylko przywróci jego dawną świetność i, na przykład, przeznaczy go na publicznie pożyteczne funkcje.

Zła wiadomość jest taka, że inwestor może na przykład „zmodyfikować” budowlę, albo zaingerować w zieleń maskującą obiekt (ostatnio oznakowano drzewa tam rosnące). A warto podkreślić, iż specjalnie zaprojektowane nasadzenia zieleni na schronach i fortach Twierdzy Wrocław to integralna część tych obiektów, która powinna być chroniona na równi z cegłami, betonem i stalą. Nie wiadomo także, czy sam obiekt (lub choćby teren wokół) będzie dostępny dla zwiedzających. A tych może być coraz więcej – zainteresowanie (przed)wojenną historią Wrocławia jest coraz większe, sekcja rowerowa urzędu miasta właśnie wydała przewodnik rowerowy po Trasie Twierdzy Wrocław opracowanej przez Wrocławską Inicjatywę Rowerową, powstają koła miłośników fortyfikacji. Jedno z nich, Wrocławskie Stowarzyszenie Fortyfikacyjne, złożyło 9 stycznia wniosek o wpisanie do Ewidencji Zabytków schronu przy ulicy Dembowskiego.

Co prawda nabywca działki – I2 Development, zapewnia, że nie będzie burzyć schronu, ale same zapewnienia nie wystarczą. Nie wystarczą też urzędnicze zapewnienia o ochronie konserwatorskiej całej dzielnicy, w momencie, gdy miejski konserwator zabytków publicznie przyznaje, że nie jest w stanie kontrolować sytuacji na Sępolnie.

Przykład firmy Fonbud, która zaczęła burzyć w 2002 roku jeden z najlepiej zachowanych zespołów fortecznych Twierdzy Wrocław (na ul. Redyckiej), daje wiele do myślenia. Czy firma ta poniosła jakieś konsekwencje? Pozbawiony pokrycia ziemnego i całej elewacji schron główny przez ponad 10 lat nie został tknięty i ciągle niszczeje. Czy tutaj odpowiedzialne służby również skapitulowały?

Obecny brak dozoru schronu na Dembowskiego skutkuje rozkradaniem zabytkowych bram na złom, dewastacją obiektu. Jeśli firma I2 Development chce, żeby traktować poważnie jej deklaracje, powinna na początek jak najszybciej skutecznie zabezpieczyć teren i przedstawić plany odnośnie zabytku. A ponieważ nie ma co liczyć na policję, czy straż miejską, podjąć też próbę odzyskania
skradzionych elementów.

Na Zachodzie, w Czechach, ale także i w innych miastach w Polsce, z powodzeniem funkcjonują odrestaurowane obiekty militarne, przyciągając rzesze turystów, ale także podkreślając dbałość społeczności lokalnej o spuściznę historyczną. We Wrocławiu zaś wygląda tak, jakbyśmy się wstydzili swoich zabytków, czy nawet hasła „Twierdza Wrocław”.

Radek Lesisz
================================================================
Więcej o schronie:
http://www.wielkawyspa.com.pl/wielka-wyspa/historia/988-bunkier-schron-przy-dembowskiego.html#.UO2exKymiBk
Trasa Twierdzy Wrocław:
http://www.rowery.eko.org.pl/index_rekreacja.php5?dzial=2&kat=7&art=766&limit=0
List Macieja Wołodko
http://otowroclaw.com/news.php?id=75747
List czytelnika o samowolce garażowej
http://www.gazetawroclawska.pl/artykul/722811,niszcza-sepolno-a-urzednicy-patrza-nie-mamy-wojska-by-z-tym,id,t.html
Wrocławskie Stowarzyszenie Fortyfikacyjne
http://www.fortwroclaw.pl/